Váºy tại sao phải tổ chức đối thoại ? cÆ¡ sở pháp lý của đối thoại? lúc nà o thì phải đối thoại ? trình tá»±, thủ tục, phÆ°Æ¡ng pháp đối thoại nhÆ° thế nà o ?... là vấn Ä‘á» cần phải xem xét, nghiên cứu. Trong bà i viết nà y, tác giả muốn giúp trả lá»i các câu há»i nêu trên.
I. MỤC ÄÃCH, à NGHĨA VÀ CÆ SỞ PHÃP Là CỦA Äá»I THOẠI
1. Mục Ä‘Ãch
Äối thoại là má»™t trong những tác nghiệp quan trá»ng của hoạt Ä‘á»™ng thanh tra và xác minh giúp ngÆ°á»i có thẩm quyá»n giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thông qua đối thoại nhằm thu tháºp và củng cố những thông tin có giá trị chứng cứ để xác định sá»± tháºt của vụ việc nhÆ°: Nguyên nhân, Ä‘iá»u kiện phát sinh vụ việc, trách nhiệm của từng ngÆ°á»i đến đâu; ai đúng, ai sai?..; Những Ä‘iểm bất cáºp, sÆ¡ hở, thiếu sót của pháp luáºt, cÅ©ng nhÆ° những Æ°u khuyết Ä‘iểm của các cá nhân, cÆ¡ quan Ä‘oà n thể trong công tác quản lý cÅ©ng nhÆ° trong việc chấp hà nh chÃnh sách của Äảng, pháp luáºt của Nhà nÆ°á»›c liên quan đến ná»™i dung khiếu nại, tố cáo. Những thông tin là kết quả của đối thoại đó giúp cho ngÆ°á»i có trách nhiệm và thẩm quyá»n có được những quyết định đúng đắn trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo.
2. à nghĩa
- Tổ chức đối thoại tốt trong quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo là má»™t trong những biểu hiện của Nhà nÆ°á»›c pháp quyá»n xã há»™i chủ nghÄ©a, Ä‘á» cao pháp luáºt, pháp chế;
- Thể hiện tÃnh công khai, dân chủ trong hoạt Ä‘á»™ng giải quyết khiếu nại, tố cáo và cao hÆ¡n nữa là thể hiện rõ phÆ°Æ¡ng châm: “Dân biết, dân bà n, dân là m, dân kiểm tra†và khẳng định bản chất của Nhà nÆ°á»›c ta: "Nhà nÆ°á»›c của dân, do dân và vì dân";
- Khi đối thoại thông qua việc trả lá»i và giải thÃch các quy định của pháp luáºt, các bên tham gia đối thoại còn được tuyên truyá»n, phổ biến, giáo dục pháp luáºt vá» khiếu nại, tố cáo nói riêng và pháp luáºt nói chung, ý nghÄ©a nà y đặc biệt quan trong đối vá»›i loại hình tổ chức đối thoại có đông ngÆ°á»i tham gia;
- "Äối thoại" cÅ©ng là dịp để cán bá»™, lãnh đạo các cấp thể hiện bản lÄ©nh và phẩm chất của mình trÆ°á»›c các bên tham gia đối thoại;
- Bản chất của “đối thoại†cÅ©ng chÃnh là má»™t biện pháp hoà giải trong khuôn khổ của pháp luáºt vá» khiếu nại, tố cáo, và các văn bản pháp luáºt nhằm góp phần củng cố và tăng cÆ°á»ng sá»± Ä‘oà n kết trong nhân dân, tránh đối đầu, đối địch dẫn đến háºn thù…
II. KHÃI NIỆM VÀ CHỦ THỂ
1. Khái niệm đối thoại trong giải quyết khiếu nại, tố cáo
1.1. Theo Äại từ Ä‘iển tiếng Việt thuáºt ngữ "đối thoại" có hai nghÄ©a là :
“1. Nói chuyện qua lại giữa hai hay nhiá»u ngÆ°á»i vá»›i nhau.
2. Bà n bạc, thÆ°Æ¡ng lượng trá»±c tiếp giữa hai hay nhiá»u bên vá»›i nhau để giải quyết các vấn Ä‘á» tranh chấp.â€
Ở nghÄ©a thứ nhất "đối thoại" được hiểu chỉ là những cuá»™c trao đổi miệng bình thÆ°á»ng của hai hay nhiá»u ngÆ°á»i vá»›i nhau, có thể không liên quan gì đến công việc, nhÆ°ng ở nghÄ©a thứ hai "đối thoại" lại là bà n bạc, thÆ°Æ¡ng lượng giữa hai hay nhiá»u bên vá»›i nhau và gắn vá»›i các vấn Ä‘á» tranh chấp. "Bên", ở đây có thể là ngÆ°á»i hoặc nhóm ngÆ°á»i có má»™t hoặc má»™t số quan Ä‘iểm giống nhau, còn tranh chấp chÃnh là những mâu thuẫn, bất hoà vá» quyá»n, lợi Ãch kinh tế và các lợi Ãch khác giữa các chủ thể tham gia quan hệ nhÆ°ng chÆ°a được giải quyết ổn thoả. Hay nói cách khác, theo nghÄ©a thứ hai nà y thì “đối thoại†chÃnh là má»™t trong những phÆ°Æ¡ng pháp giải quyết khiếu nại, tố cáo.
1.2. Cơ sở pháp lý của đối thoại
Tại khoản 10, Äiá»u 1 của Luáºt sá»a đổi, bổ sung má»™t số Ä‘iá»u của Luáºt khiếu nại, tố cáo năm 2005 (sau đây là Luáºt KN, TC hiện hà nh) đã quy định:
"Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần đầu, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại phải gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại để là m rõ ná»™i dung khiếu nại, yêu cầu của ngÆ°á»i khiếu nại và hÆ°á»›ng giải quyết khiếu nại. Trong trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i khiếu nại nhá» luáºt sÆ° giúp đỡ vá» pháp luáºt thì luáºt sÆ° có quyá»n tham gia trong quá trình giải quyết khiếu nại. NgÆ°á»i giải quyết khiếu nại lần đầu phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản và gá»i quyết định nà y cho ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n, lợi Ãch liên quan. Quyết định giải quyết khiếu nại phải được công bố công khai."
Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần hai, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại có quyá»n:“Triệu táºp ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i khiếu nại để tổ chức đối thoại;â€
(Ä‘iểm d, khoản 17, Äiá»u 1 của Luáºt KN, TC hiện hà nh).
Vá» ná»™i dung đối thoại khi giải quyết khiếu nại lần 2 thì tại khoản 18, Äiá»u 1 của Luáºt KN, TC hiện hà nh đã quy định:
“Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần hai, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại có thể gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại để là m rõ ná»™i dung khiếu nại, yêu cầu của ngÆ°á»i khiếu nại và hÆ°á»›ng giải quyết khiếu nại. Trong trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i khiếu nại nhá» luáºt sÆ° giúp đỡ vá» pháp luáºt thì luáºt sÆ° có quyá»n tham gia trong quá trình giải quyết khiếu nại.â€
Vá» trình tá»±, thủ tục, ná»™i dung đối thoại được quy định tại Äiá»u 9 của Nghị định 136/2006/NÄ-CP “Quy định chi tiết và hÆ°á»›ng dẫn thi hà nh má»™t số Ä‘iá»u của Luáºt Khiếu nại, tố cáo và các Luáºt sá»a đổi, bổ sung má»™t số Ä‘iá»u của Luáºt Khiếu nại, tố cáo†nhÆ° sau:
“1. Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần đầu ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại phải trá»±c tiếp gặp gỡ, đối thoại vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n, lợi Ãch liên quan để là m rõ ná»™i dung khiếu nại, yêu cầu của ngÆ°á»i khiếu nại và hÆ°á»›ng giải quyết khiếu nại; việc gặp gỡ, đối thoại phải tiến hà nh công khai, dân chủ; nếu thấy cần thiết có thể má»i đại diện tổ chức chÃnh trị - xã há»™i tham dá»±.
Äối vá»›i việc giải quyết khiếu nại lần hai, việc gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp chỉ thá»±c hiện khi thấy cần thiết. Trong trÆ°á»ng hợp khiếu nại là vụ việc phức tạp, thì ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại lần hai phải gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n và lợi Ãch liên quan. Việc gặp gỡ, đối thoại được tiến hà nh nhÆ° lần đầu.
2. NgÆ°á»i giải quyết khiếu nại có trách nhiệm thông báo bằng văn bản vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n, lợi Ãch liên quan, đại diện tổ chức chÃnh trị - xã há»™i biết thá»i gian, địa Ä‘iểm, ná»™i dung việc gặp gỡ, đối thoại; ngÆ°á»i được thông báo có trách nhiệm đến đúng thá»i gian, địa Ä‘iểm, thà nh phần nhÆ° trong thông báo.
3. Khi gặp gỡ, đối thoại, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại phải nêu rõ ná»™i dung cần đối thoại, kết quả việc xác minh ná»™i dung vụ việc khiếu nại; ngÆ°á»i tham gia đối thoại có quyá»n phát biểu ý kiến, Ä‘Æ°a ra những bằng chứng liên quan đến vụ việc khiếu nại và yêu cầu của mình.
4. Việc gặp gỡ, đối thoại phải được láºp thà nh biên bản; biên bản phải ghi rõ ý kiến của những ngÆ°á»i tham gia, tóm tắt kết quả vá» các ná»™i dung đã đối thoại, có chữ ký của ngÆ°á»i tham gia; trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i tham gia đối thoại không ký xác nháºn thì phải ghi rõ lý do; biên bản nà y được lÆ°u và o hồ sÆ¡ vụ việc khiếu nại.
5. Kết quả việc gặp gỡ, đối thoại là má»™t trong các căn cứ là m cÆ¡ sở cho việc giải quyết khiếu nại.â€
Tuy nhiên, đây là những quy định còn rất má»›i mẻ cả vá» lý luáºn và thá»±c tiá»…n, ngoà i ra vẫn chÆ°a có văn bản nà o khác quy định chi tiết và hÆ°á»›ng dẫn thi hà nh nên nhiá»u cán bá»™ chuyên trách, tháºm chà cả má»™t số đồng chà lãnh đạo còn ngại là m, má»™t số ngÆ°á»i muốn là m nhÆ°ng lại chÆ°a biết tiến hà nh thế nà o thì có hiệu quả.
2. Chủ thể tham gia đối thoại
2.1. NgÆ°á»i chủ trì
Trên thá»±c tế, khi có những khiếu nại, tố cáo của công dân, ngÆ°á»i có thẩm quyá»n giải quyết thÆ°á»ng thà nh láºp những Ä‘oà n công tác hoặc Ä‘oà n thanh tra để tiến hà nh xác minh, là m rõ, kết luáºn và kiến nghị biện pháp xá» lý, hay nói cách khác há» là những ngÆ°á»i tham mÆ°u giúp ngÆ°á»i có thẩm quyá»n giải quyết khiếu nại, tố cáo. Má»™t trong những biện pháp tác nghiệp mà Trưởng Ä‘oà n và thà nh viên của Ä‘oà n thanh tra, Ä‘oà n công tác (thÆ°á»ng là các thanh tra viên, chuyên viên thuá»™c Ä‘Æ¡n vị thanh tra và các Ä‘Æ¡n vị khác của các ngà nh có liên quan) sá» dụng trong quá trình thu tháºp phân tÃch, chứng cứ để Ä‘i đến kết luáºn, kiến nghị là phải tiến hà nh đối thoại. Trong đối thoại, thà nh viên của các Ä‘oà n thanh tra, kiểm tra, Ä‘oà n công tác đồng thá»i có vai trò: là ngÆ°á»i tổ chức, ngÆ°á»i chủ trì trong tổ chức đối thoại cÅ©ng có khi là má»™t bên trong đối thoại. Äể phân biệt vá»›i các chủ thể tham gia đối thoại khác, trong bà i nà y chúng tôi gá»i tắt những thà nh viên của Ä‘oà n thanh tra, kiểm tra trong đối thoại là “ngÆ°á»i chủ trì†đối thoại. Yêu cầu đối vá»›i những ngÆ°á»i nà y, ngoà i những tiêu chà của má»™t ngÆ°á»i cán bá»™ công chức thì cần phải:
+ Có phẩm chất đạo đức tốt, tinh thần cầu thị, hết lòng vì công việc chung, vì nhiệm vụ được giao;
+ Trình Ä‘á»™ chuyên môn vững và ng, biết lắng nghe và có khả năng phân tÃch, tổng hợp cao;
+ Khả năng xỠlý tình huống, nắm bắt tâm lý tốt;
2.2. NgÆ°á»i đối thoại
Trong giải quyết khiếu nại, tố cáo luôn có ngÆ°á»i khiếu nại, tố cáo, ngÆ°á»i bị khiếu nại, tố cáo, tháºm chà có cả những ngÆ°á»i có quyá»n lợi, nghÄ©a vụ liên quan khác. Những ngÆ°á»i nà y luôn luôn là má»™t hoặc nhiá»u bên trong đối thoại. CÅ©ng có khi há» tham gia đối thoại má»™t cách tá»± nguyện nhằm mục Ä‘Ãch là m rõ sá»± tháºt của vụ việc, nhÆ°ng cÅ©ng có khi há» phải bắt buá»™c tham gia đối thoại theo yêu cầu của ngÆ°á»i có thẩm quyá»n. Tuy nhiên đặc Ä‘iểm chung của những ngÆ°á»i nà y luôn luôn có thiên hÆ°á»›ng bảo vệ quyá»n lợi và cố gắng bác bá» những láºp luáºn có thể gây phÆ°Æ¡ng hại cho bản thân há». Theo quy định của pháp luáºt khiếu nại, tố cáo thì:
- NgÆ°á»i khiếu nại:Là má»i công dân Việt Nam, kể cả những ngÆ°á»i phạm tá»™i có thể bị hạn chế má»™t số quyá»n công dân nhÆ°ng há» vẫn có quyá»n khiếu nại những quyết định hà nh chÃnh, hà nh vi hà nh chÃnh; NgÆ°á»i đại diện hợp pháp của cÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c, tổ chức chÃnh trị, tổ chức chÃnh trị xã há»™i, tổ chức xã há»™i nghá» nghiệp, tổ chức kinh tế, Ä‘Æ¡n vị vÅ© trang nhân dân.
- NgÆ°á»i tố cáo:Má»i công dân Ä‘á»u có quyá»n tố cáo vá»›i cÆ¡ quan tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n vá» hà nh vi trái pháp luáºt của bất cứ cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân nà o gây thiệt hại hoặc Ä‘e doạ gây thiệt hại lợi Ãch Nhà nÆ°á»›c, quyá»n, lợi Ãch hợp pháp của công dân, cÆ¡ quan, tổ chức.
- NgÆ°á»i bị khiếu nại:CÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có quyết định hà nh chÃnh, hà nh vi hà nh chÃnh hoặc quyết định ká»· luáºt bị khiếu nại.
- NgÆ°á»i bị tố cáo:CÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có hà nh vi bị tố cáo
Äể phân biệt vá»›i thà nh viên các Ä‘oà n thanh tra, Ä‘oà n công tác - ngÆ°á»i có vai trò chủ trì đối thoại, sau đây gá»i tắt ngÆ°á»i khiếu nại, tố cáo, ngÆ°á»i bị khiếu nại, tố cáo và ngÆ°á»i có quyá»n lợi, nghÄ©a vụ liên quan là “ngÆ°á»i đối thoạiâ€
III. NGUYÊN TẮC Äá»I THOẠI
1. Nguyên tắc chung
- Äảm bảo dân chủ, công khai, tôn trá»ng ngÆ°á»i tham gia đối thoại và tuân thủ pháp luáºt của Nhà nÆ°á»›c, Ä‘Æ°á»ng lối chÃnh sách của Äảng;
- Không lợi dụng cuá»™c đối thoại để là m nÆ¡i thá»±c hiện ý đồ xấu, không thiện chÃ, hoặc xúc phạm danh dá»±, uy tÃn của cÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c và cá nhân;
- Bình tÄ©nh, tháºn trá»ng, tôn trá»ng sá»± tháºt khách quan.
2. Nguyên tắc tác nghiệp
2.1. Chuẩn bị cho đối thoại
NhÆ° chúng ta Ä‘á»u biết đối vá»›i bất kỳ má»™t công việc cụ thể nà o nếu được chuẩn bị tốt thì khả năng đạt hiệu quả chắc chắn sẽ cao hÆ¡n. Mặt khác, “đối thoại†lại là má»™t công việc hết sức phức tạp, cho nên cà ng đòi há»i công tác chuẩn bị phải được quan tâm hÆ¡n, công phu hÆ¡n. Trong quá trình chuẩn bị cho đối thoại cần thiết phải thá»±c hiện các bÆ°á»›c sau đây:
2.1.1. Nghiên cứu hồ sơ:
Nghiên cứu hồ sÆ¡ là má»™t trong những công việc quan trá»ng chuẩn bị cho đối thoại. Nghiên cứu hồ sÆ¡ vụ việc Ä‘ang giải quyết cho phép ngÆ°á»i chủ trì đặt kế hoạch chất vấn, xác định kỹ thuáºt và ná»™i dung há»i thÃch hợp vá»›i từng ngÆ°á»i đối thoại. Trong hồ sÆ¡ vụ việc thÆ°á»ng có những tà i liệu sau phải nghiên cứu:
- Nghiên cứu những tà i liệu chuyên môn: Những quy định của pháp luáºt liên quan đến lÄ©nh vá»±c đó;
- Nghiên cứu tà i liệu, chứng cứ đã được xác minh;
- Nghiên cứu những tà i liệu khác và áp dụng những biện pháp cần thiết thu tháºp thêm tà i liệu là m căn cứ cho việc áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp kỹ thuáºt chất vấn trong đối thoại.
- TrÆ°á»›c khi tổ chức đối thoại ngoà i việc nghiên cứu hồ sÆ¡ còn cần phải tiến hà nh nhiá»u công việc khác đó là xác minh:
+ Xác minh để là m rõ ý, vấn Ä‘á» chÆ°a rõ mà trong cuá»™c đối thoại sắp tá»›i phải giải quyết giữa ngÆ°á»i khiếu nại, tố cáo vá»›i ngÆ°á»i bị khiếu nại, tố cáo;
+ Nguyên tắc Ä‘i xác minh phải luôn có từ hai ngÆ°á»i trở lên;
+ Kết quả xác minh phải láºp biên bản hoặc phải có báo cáo vá» ná»™i dung đã xác minh;
+ Có thể thu tháºp được chứng cứ (sổ sách, hoá Ä‘Æ¡n, bÆ°u ảnh thÆ° từ...) và đá»u phải tiến hà nh láºp biên bản;
+ Việc xác minh phải đảm bảo các yêu cầu sau:
· Nội dung:cần xác minh việc gì, tình tiết gì;
· Nguyên nhân:lý do trá»±c tiếp và gián tiếp, Ä‘iá»u kiện và động cÆ¡ xảy ra sá»± việc;
· Thá»i gian:Xảy ra và o giá», ngà y, tháng, năm nà o (cà ng chÃnh xác cà ng tốt;
· Äịa Ä‘iểm:Xảy ra tại đâu, trong địa phÆ°Æ¡ng nà o (và dụ tại thôn xóm, xã, huyện, tỉnh nà o);
· NgÆ°á»i chứng kiến:Việc đó có những ai biết, má»™t ngÆ°á»i hay nhiá»u ngÆ°á»i, lý lịch cụ thể những ngÆ°á»i đó và há» biết thế nà o... ghi lá»i khai cụ thể của há» vá» sá»± việc đó.
2.1.2. Nghiên cứu nhân thân “ngÆ°á»i†tham gia đối thoại
Thuáºt ngữ “ngÆ°á»i†ở đây là chỉ má»™t ngÆ°á»i, hoặc nhiá»u ngÆ°á»i, hay má»™t tổ chức tham gia đối thoại. Äối vá»›i nhân thân của má»™t ngÆ°á»i tham gia đối thoại có phần dá»… hÆ¡n, cụ thể là :
a. Nghiên cứu nhân thân ngÆ°á»i tham gia đối thoại giúp cho ngÆ°á»i chủ trì dá»± kiến được thái độ , lá»±a chá»n đúng phÆ°Æ¡ng pháp kỹ thuáºt đối thoại t, thiết láºp được giao tiếp tâm lý vá»›i ngÆ°á»i đối thoại có cÆ¡ sở khoa há»c xác đáng trong quá trình phân tÃch và đánh giá lá»i lẽ đối thoại.
Trong đối thoại việc nghiên cứu nhân thân ngÆ°á»i đối thoại cần hÆ°á»›ng và o những ná»™i dung sau:
- Vá» phẩm chất đạo đức, tâm lý, hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị, xã há»™i và công tác của ngÆ°á»i đối thoại;
- Trình Ä‘á»™ há»c vấn  và nghá» nghiệp mà ngÆ°á»i đối thoại đã được Ä‘Ã o tạo;
- Quan hệ xã há»™i của ngÆ°á»i đối thoại;
- Nếu có thể nghiên cứu cả lối sống và văn hoá xá» sá»± của ngÆ°á»i tham gia đối thoại thì hiệu quả đối thoại cà ng cao hÆ¡n nhiá»u...
b. Äối vá»›i nhiá»u ngÆ°á»i, vá»›i má»™t tổ chức thì phức tạp và khó khăn hÆ¡n, song vá» cÆ¡ bản vẫn phải váºn dụng phÆ°Æ¡ng pháp nhÆ° đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i, đó là “nhằm†và o ngÆ°á»i đại diện, ngÆ°á»i đứng đầu, ngÆ°á»i thay mặt.
2.1.3. Láºp kế hoạch cụ thể chi tiết
Bên cạnh việc chuẩn bị vá» ná»™i dung nhÆ°, mục Ä‘Ãch: kế hoạch chất vấn, xác định kỹ thuáºt và vấn Ä‘á» cần đối thoại thì công việc chuẩn bị vỠđịa Ä‘iểm, thá»i gian và phÆ°Æ¡ng tiện cÅ©ng giữ vai trò hết sức quan trá»ng. Äịa Ä‘iểm và vị trà ngồi đối thoại phù hợp sẽ toát lên tÃnh uy quyá»n của ngÆ°á»i chủ trì, tạo lên sá»± tôn trá»ng và niá»m tin của ngÆ°á»i đối thoại; Thá»i gian hợp lý thì thà nh phần tham gia đối thoại sẽ thuáºn lợi và có mặt đầy đủ, đúng giá» hÆ¡n; Äồng thá»i phải khống chế thá»i gian, biết Ä‘iá»u chỉnh thá»i gian cho cả cuá»™c đối thoại và cho những ngÆ°á»i tham gia. NgÆ°á»i chủ trì biết ngắt lá»i ngÆ°á»i Ä‘ang nói má»™t cách có văn hoá, không là m há» tá»± ái, nổi khùng, mà vẫn đạt được mục Ä‘Ãch, ná»™i dung của cuá»™c đối thoại
2.2. SỠdụng phương pháp cảm hoá, thuyết phục
Cảm hoá, thuyết phục trong đối thoại là chinh phục ngÆ°á»i đối thoại hay bằng Ä‘Æ°á»ng lối, chÃnh sách, pháp luáºt, bằng tình cảm, bằng thá»±c tế cuá»™c sống, đạo đức và phong cách của bản thân là m cho ngÆ°á»i đối thoại tiếp nháºn và chuyển đổi thái Ä‘á»™ theo hÆ°á»›ng tÃch cá»±c, có lợi cho việc giải quyết khiếu nại, tố cáo có hiệu quả. Song không phải vì thế mà để xuất hiện tÆ° tưởng và hà nh vi là m cho cuá»™c đối thoại trở thà nh cuá»™c thÆ°Æ¡ng lượng hay má»™t cuá»™c hoà hoãn vô nguyên tắc...
Cảm , thuyết phục được tiến hà nh má»™t cách má»m dẻo, sinh Ä‘á»™ng bằng những cuá»™c đấu lý, đấu lẽ giữa ngÆ°á»i chủ trì và “ngÆ°á»i†đối thoại vá» má»™t vấn Ä‘á» nhất định. Trong những trÆ°á»ng hợp đó, ngÆ°á»i chủ trì cần chứng tá» cho “ngÆ°á»i†tham gia đối thoại thấy sá»± công minh của mình mà “tâm phục, khẩu phụcâ€.
2.3. SỠdụng tà i liệu chứng cứ
Sá» dụng tà i liệu, chứng cứ là việc ngÆ°á»i chủ trì chủ Ä‘á»™ng cho ngÆ°á»i đối thoại biết tà i liệu, chứng cứ (cho xem hoặc nói cho biết đến má»™t mức Ä‘á»™ nhất định) vá»›i mục Ä‘Ãch tác Ä‘á»™ng mạnh mẽ và o tÆ° tưởng, tâm lý ngÆ°á»i đối thoại, buá»™c ngÆ°á»i đối thoại phải nói đầy đủ, đúng sá»± tháºt vá» những việc là m của mình.
NgÆ°á»i đối thoại không chịu nói đúng sá»± tháºt có nguyên nhân quan trá»ng là cho rằng ngÆ°á»i chủ trì chÆ°a có hoặc có Ãt tà i liệu, chứng cứ vá» vụ việc, cho nên há» có thể tìm cách che giấu được. Khi chuẩn bị tham gia đối thoại, há» thÆ°á»ng suy nghÄ© phá»ng Ä‘oán: Vì sao phải tham gia đối thoại? NgÆ°á»i chủ trì đã nắm được những tà i liệu, chứng cứ gì? hiểu những hà nh Ä‘á»™ng, việc là m của hỠđến đâu?... Từ đó, ngÆ°á»i đối thoại đã dá»± phòng má»™t kế hoạch cho mình cách xá» sá»± trong quá trình đối thoại. NgÆ°á»i đối thoại thÆ°á»ng tìm cách chối quanh nếu biết hoặc cho rằng “đối thủ†của mình cÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i chủ trì đối thoại thiếu tà i liệu, chứng cứ. Có những ngÆ°á»i đối thoại sá» dụng thủ Ä‘oạn tinh vi để tìm hiểu xem ngÆ°á»i chủ trì biết đến đâu nhằm tÃnh toán khả năng tiết lá»™ sá»± tháºt của mình. Trong những trÆ°á»ng hợp nhÆ° váºy, cần sá» dụng tà i liệu, chứng cứ buá»™c ngÆ°á»i đối thoại trình bà y đầy đủ, đúng sá»± tháºt vá» hà nh vi của mình.
Muốn sỠdụng có hiệu quả tà i liệu, chứng cứ đã thu được, cần chú ý những điểm dưới đây:
- Quá trình sá» dụng tà i liệu, chứng cứ cần quan sát phát hiện những biến đổi trạng thái tâm lý của ngÆ°á»i đối thoại.
- Cần có nghệ thuáºt sá» dụng tà i liệu chứng cứ khi công bố cho ngÆ°á»i tham gia đối thoại, không để lá»™ nguồn, hoặc công bố dần dần các tà i liệu cho phù hợp vá»›i đối tượng và phạm vi của đối thoại.
2.4. SỠdụng mâu thuẫn
Sá» dụng mâu thuẫn là việc ngÆ°á»i chủ trì phải biết phát hiện những mâu thuẫn trong lá»i trình bà y của “ngÆ°á»i†đối thoại để vạch ra biểu hiện của thái Ä‘á»™ không trung thá»±c, không thiện chÃ, buá»™c há» phải trình bà y đầy đủ, đúng sá»± tháºt.
Việc sá» dụng mâu thuẫn để đấu tranh vá»›i ngÆ°á»i đối thoại phải trải qua hai giai Ä‘oạn sau đây:
a. Phát hiện kịp thá»i, đầy đủ và tìm được nguyên nhân gây ra mâu thuẫn
Trong thá»±c tiá»…n đối thoại, chúng ta thÆ°á»ng gặp những loại mâu thuẫn sau đây:
- Lá»i trình bà y của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i tà i liệu, chứng cứ mà ngÆ°á»i giải quyết đã xác minh, thu tháºp được;
- Lá»i trình bà y trÆ°á»›c và sau của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i nhau;
- Lá»i trình bà y của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i trình Ä‘á»™, khả năng của chÃnh há»;
- Lá»i trình bà y của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i các quy luáºt khách quan của tá»± nhiên và xã há»™i (thá»i gian, thá»i tiết, khuyết táºt, và dụ nhÆ°: ngÆ°á»i bị cáºn thị nặng thì không thể không Ä‘eo kÃnh mà lại đứng xem được tà i liệu)
Äể phát hiện đầy đủ, kịp thá»i các mâu thuẫn, ngÆ°á»i chủ trì phải nắm vững tà i liệu của vụ việc, táºp trung theo dõi, nghiên cứu quá trình trình bà y của ngÆ°á»i đối thoại, phân tÃch từng lá»i nói và tà i liệu Ä‘Æ°a ra để có căn cứ xác định.
Những loại mâu thuẫn trên có thể là tình tiết, có thể là vấn đỠcơ bản của vụ việc, song cách giải quyết chúng như thế nà o trong quá trình đối thoại là tuỳ thuộc ở nguyên nhân gây ra mâu thuẫn đó.
Thông thÆ°á»ng vì muốn che giấu sá»± tháºt, thoái thác trách nhiệm hoặc đánh lạc hÆ°á»›ng ngÆ°á»i chủ trì trình bà y của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i thá»±c tế khách quan. Tuy nhiên, có trÆ°á»ng hợp nguyên nhân gây ra mâu thuẫn là do trình Ä‘á»™, khả năng diá»…n đạt, do trạng thái tâm lý không ổn định, do hiểu không đúng bản chất sá»± việc, hiện tượng, do trà nhá»› kém nên trình bà y không đúng vá»›i thá»±c tế khách quan. Má»—i loại mâu thuẫn do những nguyên nhân khác nhau gây ra cần có phÆ°Æ¡ng pháp thÃch ứng giải quyết chúng.
b. SỠdụng mâu thuẫn để đấu tranh
Chỉ khi phát hiện ra mâu thuẫn và nguyên nhân gây mâu thuẫn, ngÆ°á»i chủ trì đối thoại má»›i có thể chá»n được cách giải quyết đúng đắn.
Thông thÆ°á»ng mâu thuẫn do trà nhá»› của ngÆ°á»i tham gia đối thoại kém mà trình bà y sai thì ngÆ°á»i chủ trì phải dùng cách gợi nhá»›, nếu do trình Ä‘á»™ và khả năng diá»…n đạt kém thì dùng kỹ thuáºt há»i tuần tá»±, nếu tâm lý căng thẳng thì phải tạo ra bầu không khà cởi mở, thân thiện để là m yên lòng ngÆ°á»i đối thoại...
Äối vá»›i mâu thuẫn do ngÆ°á»i đối thoại cố ý trình bà y sai sá»± tháºt tạo ra thì ta má»›i sá» dụng mâu thuẫn để là m rõ và có thái Ä‘á»™ kiên quyết. Trong quá trình sá» dụng mâu thuẫn để đấu tranh cần tuân theo má»™t số quy tắc sau:
- Mâu thuẫn phải được sá» dụng đúng lúc, tuỳ thuá»™c và o diá»…n biến của cuá»™c đối thoại mà chá»n thá»i Ä‘iểm cho đúng.
- Quá trình sá» dụng mâu thuẫn là quá trình đấu lý, đấu lẽ, do đó cần Ä‘á» phòng biện, ngÆ°á»i giải quyết cần Ä‘Æ°a ra được những căn cứ khoa há»c và có thái Ä‘á»™ khách quan.
2.5. Kết thúc đối thoại phải có biên bản ghi nháºn
Cuá»™c đối thoại dù có được chuẩn bị kỹ nhÆ° thế nà o, quá trình đối thoại dù có thà nh công đến đâu nhÆ°ng nếu kết quả đó không được ghi lại bằng các biên bản và các bên ký xác nháºn thì cÅ©ng không có tÃnh pháp lý. Do váºy, ghi biên bản trong quá trình đối thoại là má»™t nguyên tắc hết sức quan trá»ng. Khi ghi biên bản cần chú ý những vấn Ä‘á» sau đây:
a. Vá» ná»™i dung:
Biên bản phải được ghi chép đầy đủ, chÃnh xác, rõ rà ng không tẩy xoá, đồng thá»i cÅ©ng phải “chốt†được những ná»™i dung mà mục Ä‘Ãch đối thoại đã đặt ra. Muốn váºy, ngÆ°á»i được phân công ghi biên bản cÅ©ng phải có sá»± chuẩn bị chu đáo vá»:
+ Giấy, bút (không được ghi bút Ä‘á», bút chì);
+ Vị trà ngồi sao cho dễ quan sát, dễ nghe, dễ viết...;
+ Ná»™i dung những tình huống dá»± kiến sẽ Ä‘á» cáºp đến...;
Trong quá trình đối thoại ngÆ°á»i ghi biên bản phải táºp trung cao Ä‘á»™, lắng nghe, phân tÃch để tổng hợp má»™t cách khách quan, trung thá»±c. Nếu kết thúc má»™t vấn đỠđối thoại mà các bên đã khẳng định được đúng sai thì phải thể hiện rõ trong biên bản, trong đó nêu cả những căn cứ pháp lý, căn cứ thá»±c tế và quan Ä‘iểm của các bên.
b. VỠhình thức:
+ Cũng như những loại biên bản là m việc khác, biên bản đối thoại phải ghi rõ ngà y, giỠtổ, địa điểm chức, thà nh phần tham gia và ngà y giỠkết thúc;
+ Vì bản chất đối thoại là trao đổi, so sánh, là m rõ, sáng tá» má»™t vấn Ä‘á», do đó biên biên bản đối thoại nên viết dÆ°á»›i hình thức há»i - đáp;
+ Khi kết thúc cuá»™c đối thoại phải Ä‘á»c biên bản cho má»i ngÆ°á»i cùng nghe và ký tên xác nháºn. Tuy nhiên, trên thá»±c tế có thể những ngÆ°á»i tham gia tá»± Ä‘á»c hoặc xem lại sau khi được nghe, nhÆ°ng Ä‘á»u phải ký xác nháºn
IV. TRá»°C TIẾP Äá»I THOẠI
Kỹ thuáºt nêu vấn Ä‘á» và giải quyết vấn Ä‘á» trong đồi thoại rất phong phú và đa dạng, phản ánh kinh nghiệm và tà i năng của ngÆ°á»i chủ trì. Trong thá»±c tiến đối thoại đã hình thà nh những kỹ thuáºt Ä‘iển hình, phổ biến, trong đó có kỹ thuáºt cứng; có kỹ thuáºt linh hoạt, má»m dẻo; có kỹ thuáºt mang tÃnh tổng hợp các Ä‘á»™ng tác, có kỹ thuáºt mang tÃnh Ä‘Æ¡n lẻ...Dù Ä‘a dạng đến đâu nhÆ°ng kỹ thuáºt đối thoại khi được áp dụng phải đảm bảo các Ä‘iá»u kiện sau đây:
- Phù hợp vá»›i quy định của pháp luáºt nói , vá» thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo nói riêng;
- Có căn cứ khoa há»c, chứng cứ thu được phải có giá trị pháp lý.
Äối thoại trá»±c tiếp trong giải quyết khiếu nại, tố cáo bao gồm cả đối chất và chất vấn, tức há»i và trả lá»i, hay nói cách khác là giải thÃch những câu há»i những vấn đỠđặt ra. Trong đối thoại để phục vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo, ngÆ°á»i chủ trì cÅ©ng có khi phải trả lá»i câu há»i của ngÆ°á»i đối thoại nhÆ°ng chủ yếu há» vẫn là ngÆ°á»i đặt câu há»i để ngÆ°á»i tham gia đối thoại giải thÃch.
- Kỹ thuáºt há»i: có nhiá»u kỹ thuáºt vá» há»i trong các cuá»™c đối thoại đã được nghiên cứu và áp dụng trong thá»±c tiá»…n, nhÆ°ng những kỹ thuáºt Ä‘iển hình và phổ biến nhất là nêu câu há»i ngắn, rõ rà ng cho các bên tham gia đối thoại và trả lá»i đúng trá»ng tâm ná»™i dung của vấn Ä‘á» nêu ra trong cuá»™c đối thoại.
- Kỹ thuáºt trả lá»i: nhÆ° trên đã nói ngÆ°á»i chủ trì chủ yếu là đặt câu há»i nhÆ°ng cÅ©ng có khi ngÆ°á»i đối thoại đặt câu há»i để ngÆ°á»i chủ trì trả lá»i giải thÃch, trong trÆ°á»ng hợp nà y, ngÆ°á»i chủ trì phải chú ý:
+ Äánh và o tâm lý đối tượng tham gia đối thoại, tình cảm, chan hoà ;
+ NgÆ°á»i chủ trì phải thá»±c sá»± thà nh tâm, cho dù kỹ thuáºt đặt câu há»i sáng tá» vấn Ä‘á» có mang dáng dấp của “thủ Ä‘oạn†cÅ©ng là vì mục Ä‘Ãch của sá»± thất khách quan chứ không phải có ý đồ cá nhân không là nh mạnh;
+ Äặt câu há»i, trả lá»i câu há»i, kết luáºn vấn Ä‘á» sao cho chÃnh xác, khách quan, không để các đối tượng hiểu lầm là mình thiên vị bên kia;
+ Không đặt câu há»i ngay mà nên có lá»i thăm há»i sức khoẻ, sá»± là m ăn há», kể má»™t câu chuyện...
+ Nếu vấn Ä‘á» nà o chắc chắn thì má»›i trả lá»i và khẳng định ai đúng, ai sai và khuyết Ä‘iểm, trách nhiệm của từng ngÆ°á»i đến đâu;
+ Nếu chÆ°a rõ hoặc cần xin ý kiến ngÆ°á»i có thẩm quyá»n thì cÅ©ng giải thÃch rõ nhÆ° váºy và chÆ°a khẳng định ai đúng, ai sai;
+ Quá trình trả lá»i phải lồng vấn Ä‘á» tuyên truyá»n, phổ biến pháp luáºt và kết thúc câu trả lá»i phải đặt được vấn Ä‘á» cho câu há»i tiếp theo, không được Ä‘Æ°a cuá»™c đối thoại và o chá»— cụt khi mục Ä‘Ãch đối thoại chÆ°a đạt được.
(Theo moj.gov.vn)
|