Nam Cao (1915-1951) là má»™t trong những nhà văn Việt Nam tiêu biểu nhất thế ká»· 20. Nhiá»u truyện ngắn của ông được xem nhÆ° là khuôn thÆ°á»›c cho thể loại nà y. Äặc biệt má»™t số nhân váºt của Nam Cao trở thà nh những hình tượng Ä‘iển hình, được sá» dụng trong ngôn ngữ hà ng ngà y.
Tiểu sá»
Nam Cao tên tháºt Trần Hữu Tri , giấy khai sinh ghi ngà y 29 tháng 10 năm 1917, nhÆ°ng theo ngÆ°á»i em ruá»™t của ông là Trần Hữu Äạt thì ông sinh năm 1915. Quê ông tại là ng Äại Hoà ng, tổng Cao Äà , huyện Nam Sang, tỉnh Hà Nam - nay là xã Hòa Háºu, huyện Lý Nhân, Hà Nam .Ông đã ghép hai chữ của tên tổng và huyện là m bút danh: Nam Cao.
Xuất thân từ má»™t gia đình báºc trung Công giáo, cha Nam Cao là ông Trần Hữu Huệ, thợ má»™c, là m thuốc, mẹ là bà Trần Thị Minh là m vÆ°á»n, là m ruá»™ng và dệt vải. Nam Cao há»c sÆ¡ há»c ở trÆ°á»ng là ng. Äến cấp tiểu há»c và báºc trung há»c, gia đình gá»i ông xuống Nam Äịnh há»c ở trÆ°á»ng Cá»a Bắc rồi trÆ°á»ng Thà nh Chung. NhÆ°ng vì thể chất yếu, chÆ°a kịp thi Thà nh Chung ông đã phải vá» nhà chữa bệnh, rồi cÆ°á»›i vợ năm 18 tuổi.
Nam Cao từng là m nhiá»u nghá», cháºt váºt kiếm sống và đến vá»›i văn chÆ°Æ¡ng đầu tiên vì mục Ä‘Ãch mÆ°u sinh. Năm 18 tuổi và o Sà i Gòn, ông nháºn là m thÆ° ký cho má»™t hiệu may, bắt đầu viết các truyện ngắn Cảnh cuối cùng, Hai cái xác. Ông gá»i in trên Tiểu thuyết thứ bảy, trên báo Ãch Hữu các truyện ngắn Nghèo, Äui mù, Những cánh hoa tà n, Má»™t bà hà o hiệp vá»›i bút danh Thúy RÆ°. Có thể nói, các sáng tác "tìm Ä‘Æ°á»ng" của Nam Cao thá»i kỳ đầu còn chịu ảnh hưởng của trà o lÆ°u văn há»c lãng mạn Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i.
Trở ra Bắc, sau khi tá»± há»c lại để thi lấy bằng Thà nh chung, Nam Cao dạy há»c ở TrÆ°á»ng tÆ° thục Công Thà nh, trên Ä‘Æ°á»ng Thụy Khuê, Hà Ná»™i. Ông Ä‘Æ°a in truyện ngắn Cái chết của con Má»±c trên báo Hà Ná»™i tân văn và in thÆ¡ cùng trên báo nà y vá»›i các bút danh Xuân Du, Nguyệt.
Năm 1941, táºp truyện đầu tay Äôi lứa xứng đôi, tên trong bản thảo là Cái lò gạch cÅ©, vá»›i bút danh Nam Cao do NXB Äá»i má»›i Hà Ná»™i ấn hà nh được đón nháºn nhÆ° là má»™t hiện tượng văn há»c thá»i đó. Sau nà y khi in lại, Nam Cao đã đổi tên là Chà Phèo. Phát xÃt Nháºt và o Äông DÆ°Æ¡ng, trÆ°á»ng bị trÆ°ng dụng, Nam Cao thôi dạy há»c.
Rá»i Hà Ná»™i, Nam Cao vá» dạy há»c ở TrÆ°á»ng tÆ° thục Kỳ Giang, tỉnh Thái Bình, rồi vá» lại là ng quê Äại Hoà ng. Thá»i kỳ nà y, Nam Cao cho ra Ä‘á»i nhiá»u tác phẩm. Ông in truyện dà i nhiá»u kỳ Truyện ngÆ°á»i hà ng xóm trên Trung Bắc Chủ nháºt, viết xong tiểu thuyết Chết mòn, sau đổi là Sống mòn. Tháng 4 1943, Nam Cao gia nháºp Há»™i Văn hóa cứu quốc và là má»™t trong số những thà nh viên đầu tiên của tổ chức nà y.
Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thà nh công. Nam Cao tham gia cÆ°á»›p chÃnh quyá»n ở phủ Lý Nhân, rồi ông được cá» là m Chủ tịch xã của chÃnh quyá»n má»›i ở địa phÆ°Æ¡ng. Ông cho in truyện ngắn Mò sâm banh trên tạp chà Tiên Phong.
Năm 1946, Nam Cao ra Hà Ná»™i hoạt Ä‘á»™ng trong Há»™i Văn hóa Cứu quốc. Tiếp đó, ông và o miá»n Nam vá»›i tÆ° cách phóng viên. Tại Nam Bá»™, Nam Cao viết và gá»i in truyện ngắn Ná»—i truân chuyên của khách má hồng trên tạp chà Tiên Phong, in táºp truyện ngắn CÆ°á»i ở NXB Minh Äức, in lại táºp truyện ngắn Chà Phèo. Ra Bắc, Nam Cao nháºn công tác ở Ty Văn hóa Hà Nam, là m báo Giữ nÆ°á»›c và Cá» chiến thắng của tỉnh nà y. Mùa thu năm 1947, Nam Cao lên Việt Bắc. Ông là thÆ° ký tòa soạn báo Cứu quốc Việt Bắc, viết Nháºt ký ở rừng. Tại chiến khu, năm 1948 Nam Cao gia nháºp Äảng cá»™ng sản Việt Nam.
Năm 1950 Nam Cao chuyển sang là m việc ở Há»™i Văn nghệ Việt Nam, là m việc trong toà soạn tạp chà Văn nghệ. Tháng 6, ông thuyết trình vá» vấn Ä‘á» ruá»™ng đất trong há»™i nghị há»c táºp của văn nghệ sỹ, sau đó ông được cá» là m Ủy viên tiểu ban văn nghệ của Trung Æ°Æ¡ng Äảng. Trong năm đó, ông tham gia chiến dịch biên giá»›i.
Tháng 5 1951, Nam Cao và Nguyá»…n Huy Tưởng vá» dá»± Há»™i nghị văn nghệ Liên khu 3, sau đó hai nhà văn cùng và o công tác khu 4. Nam Cao trở ra tham gia Ä‘oà n công tác thuế nông nghiệp, và o vùng địch háºu khu 3. Ông có ý định kết hợp lấy thêm tà i liệu cho cuốn tiểu thuyết sẽ hoà n thà nh.
Năm 1951, trong chuyến công tác tại tỉnh Ninh Bình, Nam Cao bị quân Pháp phục kÃch bắt được và xá» bắn.
Năm 1956, tiểu thuyết Sống mòn của ông được xuất bản lần đầu .
Ông có má»™t vợ và năm ngÆ°á»i con, trong đó má»™t ngÆ°á»i đã mất trong nạn đói năm 1945.
Äầu năm 1996, má»™t chÆ°Æ¡ng trình mang tên "Tìm lại Nam Cao" được Hiệp há»™i Câu lạc bá»™ UNESSCO Việt Nam tổ chức vá»›i quy mô chÆ°a từng có gồm 35 Ä‘Æ¡n vị tham gia nhÆ° Bá»™ Lao Ä‘á»™ng ThÆ°Æ¡ng binh - Xã há»™i, Há»™i Nhà văn Việt Nam, Báo Nhân dân... Äiá»u đặc biệt là trong đó có sá»± góp mặt của 7 nhà ngoại cảm mà Liên hiệp khoa há»c công nghệ tin há»c ứng dụng (UIA) đã đứng ra má»i há» tham gia chÆ°Æ¡ng trình "Tìm lại Nam Cao". Kết quả sau gần ná»a thế ká»· nằm hiu quạnh trong nấm mồ vô danh, cuối cùng Nam Cao đã vá» yên nghỉ vÄ©nh hằng nÆ¡i quê nhà (xã Hoà Háºu, Lý Nhân, Hà Nam).
Â
Tác phẩm
Kịch
Tiểu thuyết
- Truyện ngÆ°á»i hà ng xóm (1944) - Báo Trung văn Chủ nháºt.
- Sống mòn (viết xong 1944, xuất bản 1956), ban đầu có tên Chết mòn - Nhà xuất bản Văn Nghệ.
- Và bốn tiểu thuyết bản thảo bị thất lạc: Cái bát, Má»™t Ä‘á»i ngÆ°á»i, Cái miếu, Ngà y lụt.
Truyện ngắn
- Ba ngÆ°á»i bạn
- Bà i há»c quét nhÃ
- Bẩy bông lúa lép
- Cái chết của con Mực
- Cái mặt không chơi được
- Chuyện buồn giữa đêm vui
- CÆ°á»i
- Con mèo
- Con mèo mắt ngá»c
- Chà Phèo (1941)
- Äầu Ä‘Æ°á»ng xó chợ
- Äiếu văn
- Äôi mắt (1948)
- Äôi móng giò
- Äá»i thừa (1943)
- Äòn chồng
|
- Äón khách
- Nhá» nhen
- Là m tổ
- Lang Ráºn
- Lão Hạc (1943)
- Mong mÆ°a
- Một chuyện xu-vơ-nia
- Một đám cưới (1944)
- Mua danh
- Mua nhÃ
- NgÆ°á»i thợ rèn
- Nhìn ngÆ°á»i ta sung sÆ°á»›ng
- Những chuyện không muốn viết
- Những trẻ khốn nạn
- Nụ cÆ°á»i
- Nước mắt
Â
|
- Ná»a đêm
- Phiêu lưu
- Quái dị
- Quên Ä‘iá»u Ä‘á»™
- Rình trộm
- Rá»a há»n
- Sao lại thế nà y?
- Thôi vỠđi
- Trăng sáng (1942)
- Trẻ con không được ăn thịt chó
- Truyện biên giới
- Truyện tình
- Tư cách mõ
- Từ ngà y mẹ chết
- Xem bói
Â
Â
Â
|
Ngoà i ra ông còn là m thÆ¡ và biên soạn sách địa lý vá»›i Văn Tân Äịa dÆ° các nÆ°á»›c Châu Âu (1948), Äịa dÆ° các nÆ°á»›c châu Ã, châu Phi (1949), Äịa dÆ° Việt Nam (1951). |